هرانا
- بازداشت مهسا امینی زن جوان ۲۲ ساله به جرم بدحجابی توسط پلیس امنیت اخلاقی و سپس جان باختن او در زمان بازداشت به موج گسترده ای از اعتراضات سراسری در ایران دامن زد. معترضان با شعار محوری “زن، زندگی، آزادی” در اعتراض به عملکرد، قوانین و ساختار حکومت معترض به خیابانها آمدند. گزارش ۲۱۵ صفحه ای پیش رو به بررسی آماری، تحلیل و جمع بندی از بیست روز نخست اعتراضات جاری (۲۶ شهریور تا ۱۳ مهر ۱۴۰۱) اختصاص دارد. در گزارش پیش رو علاوه بر تحلیل جغرافیایی و ارائه نقشه و نمودار، هویت ۲۰۰ جان باخته احتمالی از جمله ۱۸ کودک و نوجوان، برآورد از ۵۵۰۰ بازداشت شده به همراه هویت ۵۶۳ تن از شهروندان بازداشت شده، ۱۲۳ دانشجو و ۳۶ روزنامه نگار یا فعال عرصه خبر ارائه می شود. همچنین در کنار بخش های متعدد دیگر، مجموعه کاملی از ۶۹۸ گزارش ویدیویی راستی آزمایی شده به تفکیک زمان و موضوع در این گزارش لحاظ شده است. گزارش پیش رو اعتراضات در ۳۴۲ نقطه کشور در تمام استانهای کشور از جمله ۱۰۵ شهر و ۶۸ دانشگاه را بررسی می کند.
- برای دانلود نسخه کامل گزارش در ۲۱۵ صفحه اینجا را کلیک کنید
- براس سهولت در بررسی گزارش پیش رو میتوانید با کلیک بر گزینه های میانبر فهرست محتوا، بخش مدنظر خود را مطالعه کنید، همچنین میتوانید با کلیک بر تصویر روبرو، نسخه ۲۱۵ صفحه ای گزارش را بصورت پی دی اف دانلود کنید.
- فهرست محتوا
- خلاصه
- مهسا (ژینا) امینی، زن جوان ۲۲ ساله اهل سقز که به تهران سفر کرده بود روز سه شنبه ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ در ایستگاه متروی حقانی تهران، به بهانه حجاب نامناسب توسط ماموران پلیس امنیت اخلاقی بازداشت و به بازداشتگاه این نهاد موسوم به وزرا منتقل شد.
- کوتاه مدتی پس از بازداشت، پیکر نیمه جان وی در حالی که با سطح هوشیاری درجه ۳ به کما رفته بود به بخش مراقبت های ویژه بیمارستان کسری منتقل شد.
- با توجه به کارنامه بد نیروی انتظامی در برخورد خشن با متهمان و وقایع مشابه پیشین، افکار عمومی با باور به ضرب و شتم این دختر جوان در محل بازداشتگاه، نسبت به این وضعیت واکنش نشان داد.
- توضیحات غیرقابل پذیرش فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی (فراجا) در دفاع از عملکرد خود در رابطه با فوت خانم امینی، سابقه عملکرد نیروی انتظامی در کنار نارضایتی گسترده از وجود نهادی به نام پلیس امنیت اخلاقی به اعتراضات گسترده در ایران دامن زد.
- اعتراضات شهروندان به این رخداد از زمان فوت مهسا امینی، مقابل بیمارستان کسری در خیابان آرژانتین تهران آغاز شد و علیرغم فشار نهادهای امنیتی پس از خاکسپاری او در گورستان آیچی سقز، شکل خیابانی به خود گرفت تا جایی که نهایتا، بیست روز اعتراضات سراسری در ۳۱ استان، ۱۰۵ شهر و ۶۸ دانشگاه بزرگ کشور را حدفاصل ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ تا ۱۳ مهر ۱۴۰۱ رقم زد.
- اعتراضاتی که به واقعه فوت خانم امینی محدود نماند و به سرعت ارکان و پایه های سیاسی و ایدئولوژیک حکومت ایران را نشانه گرفت.
- اعتراضاتی که با سرکوب شدید و استفاده نیروهای یگان ویژه پلیس، بسیج از گاز اشک آور، گلوله های ساچمه ای و سلاح جنگی منجر به کشته شدن ده ها تن و مجروح شدن صدها نفر از معترضان شده است.
- گزارش پیش رو علیرغم محدودیت های شدید ارتباطی که حکومت ایران از زمان بروز اعتراضات تاکنون اعمال کرده، با توجه به ضرورت جاری، به جمع بندی از بیست روز نخست اعتراضات حدفاصل ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ تا ۱۳ مهر ۱۴۰۱ می پردازد. اعتراضاتی که در زمان تهیه این گزارش همچنان به شکل های گوناگونی در قالب کنش های فردی و جمعی ادامه دارد.
- ویژگی های این اعتراض
- اعتراضات مورد بررسی این گزارش از ویژگی های خاصی برخوردار بود که آن را متمایز از اعتراضات یک دهه اخیر و در بعضی مواقع نسبت به عمر جمهوری اسلامی می کند.
- ۱- برخلاف عمده اعتراضات سالهای اخیر اعتراض بر اساس مطالبات اقتصادی یا محیط زیستی شکل نگرفت بلکه خواسته های سیاسی و حقوق بشری در مرکز آن بود.
- ۲- اعتراضات مردمی حول جان باختن یک زن جوان شکل گرفت، زن بودن، کرد بودن و سنی مذهب بودن او تماما به گروههای سرکوب شده و تحت تبعیض جنسیتی، اتنیکی، مذهبی منتسب می شد. اعتراض یکپارچه جامعه ایرانی نشان داد در مقابل این دسته بندی های ایدئولوژیک بی تفاوت است و کنش مترقی جمعی دارد.
- ۳- نسل جوان ایرانی که به گفته مسئولین انتظامی گاها میانگین سنی آنان به ۱۵ سال می رسید سهم عمده و مهمی در این اعتراضات داشتند.
- ۴- همبستگی کم سابقه ای بین ایرانیان داخل و خارج کشور شکل گرفت.
- ۵- این اعتراضات تقریبا تمام گروههای اجتماعی و طبقاتی را بصورت کم سابقه ای در یک موضع واحد در حمایت از معترضان قرار داد، طبقه متوسط شهری در کنار طبقات پایین یا بالادست در شهرهای کوچک و بزرگ، در مرکز و حاشیه های کشور، گروههای اتنیکی، اقلیت های مذهبی، اقلیتهای جنسیتی، اصناف از جمله معلمان، گروههای کارگری، دانشجویان، اساتید، هنرمندان، ورزشکاران از جمله این موارد بودند. در این اعتراضات بصورت کم سابقه ای همراهی بازار و کسبه در برخی شهرستانها با اعتراضات از طریق اعتصاب را شاهد بودیم.
- ۶- از نظر تداوم، این اعتراضات را میتوان در زمره طولانی ترین اعتراضات خیابانی پیوسته در عمر حکومت جمهوری اسلامی دانست.
- ۷- به دلیل محتوا و مطالبات مترقی این اعتراضات، جامعه جهانی، بخصوص چهره های فرهنگی، هنری و سیاسی بصورت کم سابقه ای صدای مردم ایران شدند و با اطلاع رسانی و عملکردهای خود باعث توجهات جهانی به آنچه در ایران می گذرد شدند.
- ۸- مطالبات معترضان که مسئله حقوق زنان در مرکزیت آن قرار داشت نشانه مثبتی از یک جامعه مترقی و مطالبه گر داشت.
- ۹- یکی از نقاط تمایز این اعتراضات با موارد پیشین، مقابله معترضان غیرمسلح با نیروهای سرکوب بود. صحنه های زیادی از همبستگی معترضان برای جلوگیری از دستگیر شدن افراد یا ایستادگی آنان در مقابل نیروهای مجهز به ادوات ضدشورش دیده شد.
- ۱۰- در کنار اعتراضات خیابانی، نبرد سایبری در دو جبهه مخالفان و موافقان وضعیت موجود پررنگ بود. سایتهای پرشمار دولتی هک شد، همبستگی جهانی هشتگ مهسا امینی را با رکورد بیش از ۳۰۰ میلیون توئیت به رتبه اول در تاریخ توییتر تبدیل کرد.
- ۱۱- حکومت ایران در موضوع چیدمان نیروی سرکوب میدانی با فضا دادن بیشتر به فراجا و نیروهای این واحد از یک طرف و از طرفی با اتخاذ روش های جایگزین به جای قطع کامل اینترنت کشور مانند اختلال بر اساس زمان و مکان یا کاهش سرعت نت و همینطور تقویت فیلترینگ سعی کرد روش های جدید برخورد را بیازماید. همچنین پس از کشته شدن یک افسر ارتش مشخص شد این نیروها نیز در سرکوب اعتراضات ایفای نقش کرده اند، امری که کم سابقه تلقی می شود.
- ۱۲- رسانه های نزدیک به نهادهای امنیتی به هدف حفظ ابتکار در اطلاع رسانی، در اقداماتی کم سابقه با اعزام گزارشگر سعی کردند به پوشش اعتراضات به شیوه خود مبادرت کنند، همچنین بطور مستمر در مورد تلفات این اعتراضات آماردهی کنند.
- ۱۳- این اعتراضات که فاقد رهبری و خط دهی بود نشان داد جامعه ایرانی بخصوص نسل جوان آن در مورد مطالبات حقوق بشری خود مصمم و آگاه است.
- اعتراضات
- در حالی که ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در مقر سازمان ملل در نطق سخنرانی سالانه خود از حقوق بشر صحبت می کرد. همزمان مردم معترض به عملکرد پلیس و قوانین مذهبی که به خصوص زنان جامعه را هدف قرار می دهد به خیابانها آمدند.
- مردم خشمگینی که فقط در چند هفته پیش از این واقعه، دستگیری و پخش اعترافات اجباری سپیده رشنو از زنان معترض به حجاب اجباری را از تلویزیون دیده بودند و یا ویدیوی مادری که برای رهایی دختر بیمارش از چنگ گشت ارشاد التماس میکرد، با خبر جان باختن مهسا امینی راهی خیابانها شدند.
- روز ۲۶ شهریورماه نخستین جرقه های اعتراضی در تهران، سنندج و سقز زده شد. سپس به سرعت اعتراضات به شهرهای دیگر و گروههای و طبقات اجتماعی مختلف رسید.
- جغرافیای اعتراضات
- ۳۱ استان به منزله تمام استانهای کشور از ۲۶ شهریور تا ۳۱ مهر در ایران صحنه اعتراض بود.
- در بیست روز اعتراضات مورد بررسی این گزارش در مجموع ۱۰۵ شهر از ۳۱ استان برای ۲۶۶ بار صحنه اعتراضات شدند. در مواردی که معترضان راه به خیابان پیدا نکردند جو شدید امنیتی بر منطقه حاکم بود.
- علاوه بر ۲۲۶ حضور گسترده خیابانی، ۶۸ دانشگاه برای ۷۶ مرتبه در محوطه دانشگاه ها اعتراض کردند.
- شهرهایی که معترضان در بیست روز نخست اعتراض در خیابانهای آن حاضر شدند به شرح ذیل توسط هرانا راستی آزمایی شده است:
- سقز، سنندج، تهران، مشهد، کرج، دیواندره، بانه، پاوه، رشت، دهگلان، تکاب، اصفهان، مریوان، بیجار، قروه، مهاباد، یزد، بوکان، کامیاران، تبریز، همدان، اراک، کرمانشاه، ایلام، یاسوج، قم، قزوین، بندرعباس، رفسنجان، ساری، ارومیه، کیش، بیرجند، کرمان، سبزوار، شیراز، خرم آباد، زنجان، آبدانان، نقده، آمل، گرگان، پیرانشهر، سمنان، منجیل، سردشت، اسلام‌آباد غرب، اردبیل، گنبد کاووس، ورامین، تالش، تنکابن، زرین شهر، زاهدان، قشم، دهلران، بابل، نورآباد، سرابله، بوشهر، مرودشت، اشنویه، ساوه، شیروان، قائم شهر، گرمسار، بابلسر، لاهیجان، اهواز، کاشان، رودسر، قوچان، پاکدشت، بندر انزلی، شهریار، لنگرود، رضوانشهر، شهرکرد، کاشمر، ملکان، دهدشت، شاهرود، نیشابور، محمودآباد، هشتگرد، فولادشهر، پرند، فردیس، کوهدشت، الوند، شاهین شهر، فومن، قائن، ری، بوشهر، چابهار، زرین‌دشت، نجف آباد، دزفول، برازجان، آبادان، شهر قدس، اسلامشهر، جهرم، دامغان.
- شعارهای معترضین
- بررسی شعارها یکی از ساده ترین روش ها برای شناخت از مطالبه حاضرین است. در این اعتراضات شعارهای مختلفی در تجمعات سر داده شد که پر تکرارترین آنها را به شرح پیش رو میتوان لیست کرد:
- o ما همه مهسا هستیم، بجنگ تا بجنگیم
- o توپ، تانک، فشفشه؛ آخوند باید گم بشه
- o جمهوری اسلامی، نمیخوایم، نمیخوایم
- o مرگ بر اصل ولایت فقیه
- o بسیجی برو گم شو، بسیجی برو گم شو
- o آزادی، آزادی، آزادی
- o مرگ بر خامنه ای
- o عدالت، آزادی، پوشش اختیاری
- o مرگ بر ماشین گشت کشتار
- o ننگ ما ننگ ما، رهبر الدنگ ما
- o مرگ بر جمهوری اسلامی
- o سقز تنها نیست، سنندج پشتیبان اوست
- o کشتن بخاطر روسری، تا کی چنین خاک بر سری
- o بترسید بترسید ما همه با هم هستیم
- o میجنگیم میمیریم ایران رو پس میگیریم
- o زن زندگی آزادی
- o ژن، ژیان، آزادی
- o از یزد تا کردستان، جانم فدای ایران
- o دانشجوی زندانی، آزاد باید گردد
- o شریف شریف تر شده، بسیج حقیر تر شده
- o از یزد تا کردستان، جانم فدای ایران
- o نه روسری، نه توسری،
- o آزادی، برابری عدالت،
- o آزادی، پوشش اختیاری
- o از کردستان تا تبریز، فقر و فساد و تبعیض
- o این دیگه اعتراض نیست، شروع انقلابه
- o دانشگاه امنیتی، نمی خوایم نمی خوایم
- o اگه با هم یکی نشیم، یکی یکی تموم میشیم
- o اوین شده دانشگاه، تهران شده بازداشتگاه
- o عدالت، آزادی، حجاب اختیاری
- o شریفی ها رو کشتن میگن مهسا نکشتن
- o دانشجو، می میرد، ذلت نمیپذیرد
- o دانشجوها تو زندون، استادامون خفه خون
- o دانشجوی با غیرت، حمایت، حمایت
- o می جنگیم، می میریم، ایران رو پس می گیریم
- o دانشجو ها را کشتید، به ما میگید ساکت شید
- o آذربایجان بیدار است، حامی کردستان است
- o آزادی حق ماست، ژینا اسم رمز ماست
- o فقر و فساد و بیداد، ننگ بر این استبداد
- o بیگاری، بیکاری، حجاب زن اجباری
- نتیجه
- سازمان پزشکی قانونی ایران، سه هفته پس از مرگ مهسا (ژینا) امینی، با انتشار نتیجه تحقیقات خود گفت که مرگ او در اثر «اصابت ضربه به سر و اعضا و عناصر حیاتی بدن نبوده است.»
- در بیانیه پزشکی قانونی ایران آمده: « با استناد به مدارک پزشکی بیمارستانی، بررسی سی. تی اسکن مغز و ریه، نتایج معاینه ظاهری جسد و کالبدگشایی، آزمایشات آسیب شناسی، فوت نامبرده ناشی از اصابت ضربه به سر و اعضا و عناصر حیاتی بدن نبوده است.»
- پزشکی قانونی ایران گفت با توجه به «بیماری زمینه‌ای» مهسا امینی «توانایی لازم جهت جبران و تطابق با وضعیت ایجاد شده را نداشته، لذا در شرایط مذکور دچار اختلال ریتم قلب و کاهش فشار خون و متعاقب آن کاهش سطح هوشیاری شده که به دلیل انجام عملیات احیای قلبی ـ تنفسی غیرموثر در دقایق حساس اولیه، دچار هیپوکسی شدید و در نتیجه آسیب مغزی شده است.»
- این نهاد در بیانیه خود مدعی شد «علیرغم برگشت عملکرد قلبی متعاقب عملیات احیای پرسنل اورژانس، حمایت تنفسی انجام شده کارساز نبوده» و با وجود انتقال به بیمارستان مهسا امینی « به علت نارسانی چند ارگانی (M.O.F) ناشی از هیپوکسی مغزی در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ فوت می‌نماید.»
- صالح نیکبخت، وکیل خانواده امنیتی در واکنش به این بیانیه به رسانه ها گفت که این ادعای پزشکی قانونی که مرگ مهسا امینی ناشی از عمل جراحی غده ایست که قبلا صورت گرفته از پایه بی‌اساس است، چون هم پزشکی که پزشک معالج او بوده این ادعا را رد کرده است و هم پزشکان متخصص مغز و اعصاب.
- آقای نیکبخت همچنین «مرگ آنی» مهسا امینی را و ارتباط دادن آن با «عمل جراحی کودکی او و یا خوردن قرص تیروئید» را «غیرعقلانی» خواند و گفت چطور ممکن است که مهسا امینی را که «۱۵ سال هیچگونه مشکلات جسمی نداشته، یک ساعت و نیم بعد از حضور او در ماشین ون گشت ارشاد و پس از انتقال به محل گشت ارشاد ناگهان دچارسکته مغزی، قلبی و از کار افتادن کلیه ها شود و ۹۸ درصد علائم حیاتی را از دست بدهد.»
- به گفته وکیل خانواده امینی، پرونده مهسا امینی «در مرحله تحقیقات است و هنوز به دادگاه ارسال نشده است»
- روسای شعب نظام پزشکی ایران که بالاترین نهاد صنفی و قانونی برای پزشکان در این کشور است در نامه‌ای سرگشاده خواستار «اعلام شفاف» علت مرگ مهسا امینی شده‌اند و همزمان توقف خشونت علیه معترضان و اجازه دسترسی آزاد پزشکان به مجروحان اعتراضات خواسته‌اند.
- فعالیت های دادگستر برای شناسایی ناقضان حقوق بشر
- این اعتراضات در کنار نتایج خونینی که برای معترضان داشت، ناقضان حقوق بشر را هم البته دچار هزینه کرد.
- کنش های خودجوش جمعی برای شناسایی ناقضان حقوق بشر و معرفی عوامل سرکوب و همچنین موارد سازمان یافته تری مانند پایگاه دادگستر که با استفاده از ابزارهای دیجیتال و استفاده از اطلاعات دریافتی ناقضان حقوق بشر را شناسایی و تحمیل هزینه به آنان را دنبال می کرد پررنگ تر از قبل در این دوره اعتراضات دیده شد.
- در واکنش به سرکوب معترضان، شماری از کشورهای غربی اقدام به تصویب تحریم هایی به هدف مجازات ناقضان حقوق بشر در ایران کردند.
- وزارت خزانه داری آمریکا هفت از مقامات جمهوری اسلامی را به دلیل قطع اینترنت و سرکوب معترضان در جریان تجمعات اعتراضی تحریم کرد.
- احمد وحیدی وزیر کشور، عیسی زارعپور وزیر ارتباطات، حسین ساجدی نیا معاون عملیات فراجا، یدالله جوانی معاون سیاسی سپاه، وحید مجید رئیس پلیس فتا، حسین نجات فرمانده قرارگاه ثارالله و حسین رحیمی، رئیس پلیس تهران به عنوان چهره های ناقض حقوق بشر در فهرست تحریم ها قرار گرفته اند.
- دولت آمریکا پیش از این نیز پلیس امنیت اخلاقی و تعدادی از چهره های ناقض حقوق بشر به نام های سید اسماعیل خطیب وزیر اطلاعات، منوچهر امان اللهی فرمانده انتظامی استان کرمانشاه، سالار آبنوش سردار سپاه پاسداران، کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی، حاج احمد میرزایی رئیس سابق پلیس امنیت اخلاقی تهران، محمد رستمی چشمه گچی فرمانده انتظامی شهرستان میناب و قاسم رضایی را تحریم کرده بود.
- وزارت خارجه کانادا نیز پلیس امنیت اخلاقی، فرماندهی دفاع سایبری سپاه پاسداران، زندان اوین و تعدادی از چهره های ایرانی شناخته شده به دلیل مشارکت در نقض گسترده حقوق بشر” به نام های محمدحسن باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران، اسماعیل قاآنی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، محمد صالح هاشمی گلپایگانی دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر، اسماعیل خطیب وزیر اطلاعات، محمد رستمی رئیس پلیس امنیت اخلاقی انتظامی را تحریم کرد.
- همچنین در نخستین روزهای اعتراضات، شش کشور عضو اتحادیه اروپا شامل آلمان، فرانسه، دانمارک، اسپانیا، ایتالیا و جمهوری چک پیشنهاد اعمال تحریم های تازه ای را علیه جمهوری اسلامی ارائه کردند. تحریم های پیشنهادی مشمول ۱۶ فرد، سازمان و نهاد در ایران خواهد شد که مسئولان “اصلی” سرکوب معترضان هستند.
- از سوی دیگر، جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا اعلام کرد در ارتباط با ورود مقام‌های جمهوری اسلامی به این کشور به یک سخت‌گیری کم‌سابقه دست خواهد زد و از این پس، ۵۰ درصد اعضای ارشد، درجه‌داران عالی‌رتبه و افسران سپاه پاسداران که شامل حدود ۱۰ هزار نفر می‌شود، اجازه نخواهند داشت وارد کانادا شوند.
- نقشه اعتراضات
- برای درک بهتر از گستره اعتراضات شهریور-مهر ۱۴۰۱ به نقشه پراکندگی آن در بیست روز اخیر بنگرید
- متمرکز ترین نقاط اعتراضی را در نقشه زیر دنبال کنید
- در نقشه زیر نقاطی که شاهد اعتراضات بودند بدون در نظر گرفتن میزان تکرار را مشاهده نمایید
- در چارت زیر تعداد اعتراضات شهری بدون در نظر گرفتن اعتراضات دانشجویی یا اعتصابات را مشاهده نمایید
- اختلال در ارتباطات
- اختلال در اینترنت و شبکه ارتباطات سیار از نخستین روزهای اعتراضات اخیر روئیت شد.
- از ۲۹ شهریورماه قطع ارتباطات و اختلالات بخصوص در کردستان و سایر کانون های اعتراضی به اوج رسید.
- شهرهای سقز، سنندج، تهران، مهاباد، اهواز، بانه، بوکان، کرمانشاه، قزوین، اراک، مشهد، مریوان، پاوه، بیجار، قروه، کامیاران، دهگلان، سروآباد، دیواندره، ارومیه، رشت، شاهین شهر، کرج، پیرانشهر، سردشت، شیراز، چابهار، شاهین دژ، تکاب، ربط، اشنویه، لنگرود و املش بیشترین موارد قطع ارتباطات را تا تاریخ ۸ مهرماه تجربه کردند.
خلاصه
